Ngày 4: Khuôn máy chấn là gì?

Khuôn máy chấn là gì? Tìm hiểu vai trò, phân loại chày – cối máy chấn và cách chọn khuôn phù hợp với từng sản phẩm để chấn chính xác, không làm hỏng phôi. Hướng dẫn chi tiết cho người mới và xưởng cơ khí chuyên nghiệp.

🔧 1. Khuôn máy chấn là gì?

Khuôn máy chấn (press brake tooling) là bộ phận tiếp xúc trực tiếp với tấm kim loại trong quá trình uốn, bao gồm chày (punch) và cối (die). Kết hợp lực ép từ máy, chày sẽ ấn tôn vào cối để tạo thành góc uốn mong muốn.

➕ Ghi nhớ nhanh:

• Chày = phần phía trên, gắn vào thanh trượt máy

• Cối = phần phía dưới, đặt cố định lên bàn máy

• Tấm tôn nằm giữa chày – cối → bị uốn theo hình dạng khe cối

Nếu coi máy chấn là người nấu ăn thì khuôn chính là dao kéo – xịn hay không, bén hay cùn, hình dạng có đúng không… quyết định món ăn có ra gì không!

---

🧩 2. Phân loại chày – cối máy chấn

📏 Theo hình dạng khuôn

Loại khuôn	Ứng dụng
Chày V – Cối V	Phổ biến nhất, dùng cho uốn góc V cơ bản
Chày nhọn – Cối sâu	Uốn các góc nhọn, tôn mỏng
Chày tròn – Cối U	Uốn biên dạng tròn, uốn hộp
Chày đặc biệt	Uốn tôn zic zac, lỗ tai, bo cong mềm mại

🛠️ Theo vật liệu chế tạo

• Thép hợp kim thường: giá rẻ, độ cứng vừa

• Thép đã tôi (SKD11, Cr12): độ cứng cao, bền hơn, giá cao hơn

• Khuôn phủ crom/nitride: chống mài mòn, chống xước tôn sơn/inox

🔗 Theo hệ gá kẹp

• Kiểu European: nhỏ gọn, dễ thay

• Kiểu Amada/Promecam: phổ biến trong máy CNC đời mới

• Kiểu WILA (New Standard): thay khuôn cực nhanh, giá cao

---

📐 3. Cách chọn khuôn phù hợp với sản phẩm

Chọn sai khuôn = góc không chuẩn, tôn bị nứt mép, hoặc chấn xong cong vênh

📌 Các yếu tố cần xem xét:

1. Độ dày tấm tôn

• Tôn càng dày → khe cối càng rộng, chày càng to

• Mẹo: Dùng tỉ lệ V = (6–10) x độ dày là an toàn

2. Vật liệu tôn

• Tôn inox → cần khuôn phủ để không xước

• Tôn sơn tĩnh điện → cần khuôn bo mép mềm

• Nhôm → dễ móp, nên chọn cối tròn

3. Góc cần uốn

• Góc nhọn → dùng chày mũi nhọn, cối V nhỏ

• Góc lớn → dùng cối mở rộng, tránh gãy gập

4. Chiều dài sản phẩm

• Dài hơn 2m → cần khuôn dài đồng bộ, cứng vững

• Nếu uốn từng đoạn → dùng khuôn rời, modular

---

📉 4. Sai lầm phổ biến khi chọn khuôn

• Dùng chung 1 khuôn cho nhiều loại tôn → không tối ưu, mau hỏng

• Chọn khe V quá nhỏ cho tôn dày → gãy tôn, cong mép

• Chọn khuôn mềm cho sản xuất hàng loạt → mòn nhanh, phải thay liên tục

• Không vệ sinh khuôn thường xuyên → xước phôi, sai góc

---

💡 5. Mẹo kéo dài tuổi thọ khuôn

✅ Chỉ dùng khuôn đúng lực ép, đúng vật liệu
✅ Vệ sinh khuôn định kỳ (bụi, dầu, mạt sắt)
✅ Tránh rơi vỡ, va đập mạnh
✅ Lưu trữ ở nơi khô ráo, có giá kệ riêng biệt
✅ Dùng khuôn phủ nếu gia công inox, tôn sơn đẹp

---

📎 Tổng kết

Chấn đẹp không chỉ nhờ máy – mà nhờ chọn đúng khuôn.
Một bộ khuôn phù hợp sẽ giúp bạn chấn nhanh – góc đúng – hàng chuẩn, đồng thời giảm hao hụt, tăng tuổi thọ thiết bị.

Ở bài tiếp theo, chúng ta sẽ tìm hiểu:
👉 Sai số thường gặp khi chấn tôn và cách khắc phục để sản phẩm đẹp không cần chỉnh!