📌 1. Backgauge là gì?
Backgauge, hay còn gọi là hệ chặn sau, là bộ phận nằm phía sau phôi tôn trên máy chấn. Nhiệm vụ chính của backgauge là định vị phôi ở vị trí chính xác cần uốn theo từng bước trong quy trình chấn.
Backgauge hoạt động như một “thước đo thông minh” giúp thợ:
-
Đặt phôi đúng điểm
-
Đảm bảo các góc chấn đều nhau
-
Lặp lại sản phẩm hàng loạt với sai số gần như bằng 0
Trong các xưởng sản xuất hiện đại, backgauge không chỉ là phụ kiện – mà là yếu tố sống còn trong việc duy trì năng suất và chất lượng.
⚙️ 2. Cấu tạo của hệ backgauge
Dù đơn giản ở ngoài, nhưng bên trong backgauge là cả một hệ cơ khí – điện tử tinh vi.
📌 Các thành phần chính:
| Bộ phận | Mô tả & chức năng |
|---|---|
| Ngón chặn (stop fingers) | Là điểm tì của mép phôi, thường làm từ thép hợp kim cứng |
| Trục dịch chuyển | Trục X, R, Z di chuyển theo phương ngang, đứng, trái/phải |
| Động cơ servo | Điều khiển chuyển động chính xác từng milimet |
| Hệ dẫn hướng & vít me bi | Đảm bảo độ chính xác cao, ít ma sát, tuổi thọ bền |
| Bảng điều khiển CNC | Nơi lập trình vị trí backgauge theo bản vẽ kỹ thuật |
Các backgauge cao cấp thường có cảm biến giới hạn, encoder định vị, giúp đạt độ sai lệch chỉ ±0.01mm.
🧠 3. Backgauge hoạt động như thế nào?
Quy trình hoạt động cơ bản của backgauge:
-
Lập trình: Người dùng nhập thông số bản vẽ (chiều dài chấn, góc, số bước...)
-
Tính toán: Phần mềm CNC xác định vị trí backgauge tương ứng cho mỗi bước
-
Di chuyển: Backgauge tự động đến đúng vị trí
-
Định vị: Người vận hành đưa mép phôi tựa vào ngón chặn
-
Chấn: Máy thực hiện ép chấn – góc uốn chính xác theo thiết kế
👉 Khi có nhiều bước chấn (multi-bend), backgauge sẽ tự di chuyển giữa các bước mà không cần căn chỉnh lại thủ công – tiết kiệm thời gian, đảm bảo đồng đều.
📊 4. Các loại backgauge phổ biến
🔹 1 trục (X):
-
Dùng cho các máy chấn thủ công, chấn đơn giản
-
Chỉ có thể di chuyển tới/lùi theo chiều sâu
-
Phù hợp xưởng nhỏ, ít thay đổi bản vẽ
🔹 2 trục (X, R):
-
Trục R điều chỉnh độ cao ngón chặn → phù hợp chấn đa tầng
-
Phổ biến ở máy bán tự động
🔹 4 trục (X, R, Z1, Z2):
-
Trục Z di chuyển ngang → linh hoạt khi chấn tôn lớn hoặc không đối xứng
-
Tự định vị theo nhiều điểm chấn khác nhau
🔹 6 trục (X1, X2, R1, R2, Z1, Z2):
-
Độc lập từng trục, có thể “nghiêng – lệch – tùy biến” theo bản vẽ phức tạp
-
Sử dụng ở máy chấn CNC cao cấp, chuyên sản xuất hàng loạt
🧠 Backgauge càng nhiều trục → càng linh hoạt → càng giảm sai số trong quá trình chấn nhiều bước.
📉 5. Nếu không có backgauge – chuyện gì xảy ra?
Hãy thử tưởng tượng một xưởng sản xuất không dùng backgauge, bạn sẽ phải:
-
Tự đo thước từng lần chấn
-
Căn chỉnh bằng mắt → dễ lệch 1-2mm
-
Chấn hàng loạt → mỗi cái một kiểu, khách lắc đầu 😓
-
Gặp bản vẽ chấn 3-5 bước → sai vị trí là… toang cả phôi!
👉 Chỉ cần lệch 1mm ở lần chấn thứ nhất, đến lần chấn thứ ba có thể lệch tới 3-4mm, không thể ráp vào kết cấu lớn như khung tủ điện, vỏ tủ điều khiển…
🛠️ 6. Một số công nghệ hỗ trợ trên backgauge hiện đại
| Tính năng | Lợi ích |
|---|---|
| Cảm biến vị trí tự động | Đảm bảo chính xác vị trí chặn đến từng mm |
| Định vị đa điểm | Chấn được cả các tấm tôn hình thang, không đối xứng |
| Bù nhiệt độ | Đảm bảo độ chính xác khi máy chạy thời gian dài |
| Tự động tránh va chạm khi đổi bước chấn | Tránh hư phôi khi chấn phức tạp, nhiều góc |
✅ 7. Lưu ý khi sử dụng backgauge
-
Luôn kiểm tra vị trí zero trước khi chạy máy
-
Tránh va đập mạnh vào ngón chặn – có thể làm lệch cơ cấu truyền động
-
Không để phôi tì nghiêng → sẽ tạo sai lệch trong cả quá trình chấn
-
Thường xuyên tra dầu, vệ sinh ray trượt, vít me bi
-
Định kỳ hiệu chỉnh trục X – Z nếu chấn sai số sau thời gian dài
📎 Tổng kết
Backgauge không phải là "phụ kiện phụ", mà là trụ cột của độ chính xác trong chấn tôn.
-
Nếu máy chấn là cơ bắp, thì backgauge chính là bộ não định vị.
-
Một hệ chặn sau thông minh – chính xác – linh hoạt sẽ giúp xưởng bạn tăng năng suất, giảm sai sót, tăng tuổi thọ khuôn, tiết kiệm chi phí nhân công.
📘 Trong Bài 6, chúng ta sẽ cùng mổ xẻ một chủ đề “cao tay” hơn:
👉 Chấn nhiều bước – Làm sao để không bị lệch vị trí, sai góc hay trùng mép?
