Ngày 7: Chấn nhiều bước có cần thay khuôn không? Cách chọn khuôn chấn V chuẩn trong gia công tôn

Khi chấn nhiều bước, việc chọn khuôn chấn V phù hợp là yếu tố then chốt giúp sản phẩm không móp méo, không lệch góc, không va dao. Bài viết này giúp bạn hiểu rõ khi nào cần thay khuôn và cách tối ưu khuôn khi gia công CNC.

📌 1. Khuôn chấn là gì? Có vai trò gì trong chấn tôn?

Khuôn chấn – hay còn gọi là khuôn dưới (V-die) – là một bộ phận cố định trên bàn máy chấn, dùng để đỡ và định hình tấm kim loại khi được ép bởi dao chấn (punch).

Cấu trúc khuôn có một rãnh hình chữ V, tấm tôn sẽ được ép xuống theo hình dạng đó, tạo ra các góc gập từ 30° đến 135°, tùy theo:

• Kích thước rãnh V

• Hành trình ép

• Loại vật liệu

Nếu máy chấn là “cơ bắp”, thì khuôn chính là xương sống – đảm bảo định hình đúng, góc chuẩn, mép đẹp.

---

⚠️ 2. Khi chấn nhiều bước – vì sao chuyện “khuôn” lại quan trọng hơn bao giờ hết?

Trong sản xuất, chấn nhiều bước tức là phải thực hiện nhiều lần gập khác nhau trên cùng một phôi, mỗi lần ở một vị trí – một kích thước – một góc độ riêng biệt.

Nếu chỉ dùng 1 khuôn duy nhất cho mọi bước chấn?

• 👉 Có thể xảy ra va chạm giữa phôi & khuôn sau bước 2, bước 3

• 👉 Góc chấn không chuẩn → phải sửa thủ công

• 👉 Phôi không chèn được vào do V quá nhỏ

• 👉 Gập quá nông hoặc quá sâu → lệch kích thước

Ngược lại, nếu biết cách thay/ chọn khuôn hợp lý?

• 👍 Gập đúng ngay từ đầu

• 👍 Giảm sai số → giảm phế liệu

• 👍 Không phải tháo, nắn, sửa lại

• 👍 Tăng tuổi thọ dao và khuôn

---

📐 3. Cách chọn khuôn V phù hợp – Công thức và kinh nghiệm thực tế

✅ Công thức tiêu chuẩn:

V = (6 ÷ 10) × độ dày tôn

Độ dày tôn (mm)	Khuôn V khuyến nghị (mm)
0.8 – 1.5	V8 – V12
2.0 – 3.0	V14 – V18
4.0 – 6.0	V25 – V35
> 6.0	V40 trở lên

🔎 Lưu ý thêm:

• Gập góc nhọn (dưới 45°) → nên chọn V nhỏ

• Gập góc lớn (trên 120°) → dùng V lớn hơn

• Với inox hoặc tôn có độ đàn hồi cao → chọn V lớn hơn 1 cấp

• Nếu gập đoạn hẹp, nhỏ, không nên dùng V lớn vì:

  • Không ăn hết mép gập

  • Mép dễ cong, vênh

  • Móp cạnh

---

🧠 4. Chấn nhiều bước – có cần thay khuôn không?

Trường hợp CẦN THAY khuôn giữa chừng:

Tình huống sản xuất	Vì sao nên thay khuôn?
Bước 1: gập 90°, bước 2: gập 30°	Góc khác nhau → cần V khác để định hình đúng
Bước 1: gập đoạn dài, bước 2: đoạn hẹp	Dùng V to cho cả 2 → đoạn hẹp sẽ gập sai, không ăn
Bước 2 gập gần vị trí vừa gập	V to sẽ làm phôi vướng, không chèn được vào
Gập phôi có hình chữ Z	Không thay khuôn = gãy tôn hoặc vướng dao
Gập inox 1mm → chuyển sang chấn sắt 3mm	Khác độ dày → thay V để đảm bảo góc gập đúng

Trường hợp KHÔNG CẦN thay khuôn:

• Tất cả các bước gập có cùng chiều dài mép

• Góc chấn tương đồng (VD: 90° cho cả 5 bước)

• Dòng sản phẩm sản xuất lặp lại hàng loạt

• Đã chọn được khuôn trung hòa phù hợp

---

🧩 5. Các loại khuôn giúp chấn đa bước hiệu quả

🔹 Khuôn đa rãnh (multi-V):

• Có 2–4 rãnh V trên cùng một khuôn

• 👉 Chỉ cần xoay khuôn là đổi được rãnh chấn

• 👉 Tiết kiệm thời gian thay khuôn, linh hoạt hơn

🔹 Khuôn thay nhanh (quick-change die):

• Có hệ thống gài nhanh, tháo ra – gắn vào trong 1 phút

• 👉 Dành cho xưởng sản xuất nhiều mã hàng/ mẫu mã linh hoạt

🔹 Khuôn phân đoạn:

• Tổ hợp từ nhiều đoạn nhỏ ghép lại

• 👉 Có thể thay thế từng phần theo bước gập

• 👉 Tùy chỉnh theo hình dáng phôi đặc biệt

---

💡 6. Mẹo sản xuất & thực tế xưởng

📍 Khi nào nên đầu tư 2 khuôn cho 1 sản phẩm?
Khi sản phẩm phức tạp, góc gập đa dạng → 1 khuôn dùng cho bước 1-2-3, khuôn khác cho bước 4-5-6.
✅ Tổng thời gian thay khuôn ít hơn thời gian sửa phôi lỗi!

📍 Nên chọn khuôn V trung hòa khi nào?
Khi không thể thay khuôn → chọn loại V16 hoặc V20, phù hợp được cả tôn 1.5 – 2.5mm → chấp nhận sai số 0.5mm, bù lại tốc độ nhanh

📍 Tôn dài > 1500mm nên dùng bản đỡ phụ & khuôn rãnh sâu
→ Tránh hiện tượng “võng mép” khi chấn xong 3 – 4 bước

📍 Cẩn thận với vật liệu đàn hồi (inox, nhôm dày)
→ Có thể cần chấn quá góc (VD: muốn ra 90°, phải chấn 88°)
→ Nếu khuôn V quá to → không thể bù lại được bằng lực

---

✅ Tổng kết: Chấn đẹp – góc chuẩn – không vênh = chọn khuôn chuẩn

Dùng sai khuôn khi chấn nhiều bước chẳng khác gì đi giày bên to bên nhỏ – nhìn thì vẫn đi được, nhưng... thấy “sai sai” 😅

📌 Ghi nhớ 3 điều cốt lõi:

1. Chấn đa bước ≠ 1 khuôn áp dụng tất cả

2. Tính toán trình tự chấn kỹ lưỡng trước khi chọn khuôn

3. Đầu tư khuôn thông minh = giảm phế phẩm, tăng lợi nhuận

---

📘 Bài 8 tiếp theo sẽ cực kỳ thú vị:
👉 Chấn góc siêu nhỏ, tôn siêu mỏng – làm sao để không vỡ mép, không lệch biên?